Motywy napaści na Polskę w 1939 roku

W 1939 roku Polska stała się sceną jednego z najważniejszych konfliktów zbrojnych w historii, rozpoczynając drugą wojnę światową. Napaść na Polskę była wynikiem złożonej mieszanki ambitnych planów terytorialnych, ideologicznych przekonań oraz strategicznych kalkulacji ze strony dwóch potężnych sąsiadów – Niemiec i Związku Radzieckiego.


Jednym z fundamentalnych motywów niemieckiej agresji była polityka ekspansji terytorialnej prowadzona przez Adolfa Hitlera w ramach doktryny Lebensraumu, czyli zdobycia dodatkowej przestrzeni życiowej. Według Hitlera, Niemcy potrzebowały nowych terenów, aby zapewnić swoją samowystarczalność i stać się dominującą potęgą w Europie. Polska, ze względu na strategiczne położenie, była kluczowym celem w tej strategii. Dążenia Niemiec obejmowały aneksję polskich ziem, co miało umożliwić dostęp do surowców naturalnych i rozszerzenie osadnictwa niemieckiego.


Kolejnym istotnym motywem była chęć zrewidowania ustaleń traktatu wersalskiego, który zakończył I wojnę światową. Na mocy tego traktatu, Niemcy utraciły część terytoriów na rzecz odrodzonego w 1918 roku państwa polskiego, w tym Gdańsk oraz tzw. Korytarz Pomorski, które oddzielały Niemcy od Prus Wschodnich. Hitler uważał te postanowienia za niesprawiedliwe i dążył do ich anulowania poprzez działania militarne.


Niemcy posługiwali się również propagandowym pretekstem obrony niemieckiej mniejszości zamieszkującej Polskę. Hitler argumentował, że Niemcy muszą chronić swoich rodaków przed rzekomymi prześladowaniami, co było jedynie fabrykacją mającą na celu zmanipulowanie opinii publicznej oraz zdobycie międzynarodowej akceptacji dla agresji.


Jednakże jednym z najciemniejszych motywów o charakterze ideologicznym, który wywarł znaczący wpływ na niemieckie plany, była głęboko zakorzeniona nienawiść rasowa. W nazistowskiej ideologii, Polacy jako naród słowiański byli postrzegani jako rasa niższa. Naziści uważali ich ziemie za obszary, które mają zostać „oczyszczone” dla potrzeb germanizacji, przemiany kulturowej i osiedlania niemieckich kolonistów. Ta rasistowska ideologia dążyła do wyeliminowania polskiej kultury i tożsamości narodowej, traktując Polaków jako przeszkodę w realizacji ich wizji supremacji rasowej.


Należy podkreślić, że decyzję o ataku na Polskę przyspieszył zawarty 23 sierpnia 1939 roku pakt Ribbentrop-Mołotow pomiędzy Niemcami a Związkiem Radzieckim. Tajny protokół towarzyszący temu paktowi przewidywał podział stref wpływów w Europie Środkowej, co otworzyło drogę do współpracy w zakresie przyszłej inwazji. Dla Stalina była to okazja do realizacji własnych planów ekspansji i zabezpieczenia wschodnich granic ZSRR, podczas gdy dla Hitlera zniweczenie sojuszy międzynarodowych dawało swobodę działania.


Ze strony Związku Radzieckiego, który wkroczył na wschodnie tereny Polski 17 września 1939 roku, istniały także konkretne powody do agresji. Stalin widział w tym szansę na odzyskanie terenów utraconych po I wojnie światowej i umocnienie granic ZSRR. Była to również okazja do rozszerzenia wpływów komunizmu na nowe terytoria w Europie.


Niemal równoczesny atak dwóch sąsiednich mocarstw na Polskę był także skutkiem zachowawczej postawy i opóźnionej reakcji głównych mocarstw zachodnich, takich jak Wielka Brytania i Francja. Mimo iż te kraje wypowiedziały wojnę Niemcom, nie podjęły natychmiastowych działań militarnych na większą skalę.


Podsumowując, napaść na Polskę we wrześniu 1939 roku była wynikiem złożonego splotu politycznych, ideologicznych i strategicznych motywacji. Dla Niemiec było to narzędzie realizacji imperialistycznych celów i ideologii rasowej, natomiast dla Związku Radzieckiego sposobność do zabezpieczenia interesów strategicznych i ekspansji terytorialnej. Te motywy, w połączeniu z szerszym kontekstem geopolitycznym oraz biernością innych państw, utorowały drogę do wybuchu drugiej wojny światowej, z tragicznymi konsekwencjami dla Polski i całej Europy.